Czy umowę dożywocia można cofnąć? Kiedy możliwa jest renta lub rozwiązanie

Umowa dożywocia, choć stanowi ważne zabezpieczenie dla osoby przekazującej nieruchomość, nie zawsze funkcjonuje tak, jak strony zakładały. Co zrobić, jeśli między dożywotnikiem a nabywcą pojawi się konflikt, nadużycia lub całkowity brak opieki? Prawo przewiduje konkretne rozwiązania – zamianę obowiązków na rentę lub całkowite rozwiązanie umowy.

Dożywocie to nie darowizna – ale też można je zakończyć

Zawierając umowę dożywocia, właściciel nieruchomości przenosi własność np. domu czy mieszkania na inną osobę, w zamian za dożywotnie utrzymanie. To oznacza, że nabywca musi zapewnić dożywotnikowi mieszkanie, wyżywienie, opiekę i pomoc – również w chorobie. Obowiązki te są bardzo konkretne i mają charakter osobisty.

Nie oznacza to jednak, że umowa dożywocia jest nieodwołalna. Choć nie można jej „cofnąć” tak jak darowizny z powodu rażącej niewdzięczności, przepisy przewidują inne mechanizmy ochrony dożywotnika.

Zamiana na rentę – rozwiązanie przy konflikcie

Pierwszym środkiem ochronnym, z którego może skorzystać dożywotnik, jest żądanie zamiany świadczeń wynikających z dożywocia na rentę pieniężną. Takie rozwiązanie wchodzi w grę, gdy relacje między stronami stają się na tyle napięte, że wspólne funkcjonowanie w ramach umowy jest niemożliwe.

W praktyce oznacza to, że nabywca nie musi już świadczyć opieki osobistej, a zamiast tego wypłaca dożywotnikowi określoną kwotę pieniężną co miesiąc. Wysokość renty ustala sąd, biorąc pod uwagę wartość pierwotnych świadczeń. To rozwiązanie często stosuje się, gdy strony mieszkają daleko od siebie albo gdy dochodzi do ciągłych konfliktów i nieporozumień.

Rozwiązanie umowy – tylko wyjątkowo

Drugą możliwością – zarezerwowaną na sytuacje szczególnie drastyczne – jest całkowite rozwiązanie umowy dożywocia. Taka decyzja może zapaść tylko w wyjątkowych przypadkach, gdy kontynuowanie stosunku prawnego godzi w godność lub bezpieczeństwo dożywotnika.

Typowymi przykładami są sytuacje, w których nabywca:

rażąco zaniedbuje opiekę nad dożywotnikiem,

dopuszcza się przemocy fizycznej lub psychicznej,

uniemożliwia korzystanie z mieszkania lub świadczeń,

działa z jawną wrogością lub złośliwością wobec osoby starszej.

W takich przypadkach sąd może nie tylko rozwiązać umowę, ale i nakazać zwrot nieruchomości do majątku dożywotnika. Warto jednak pamiętać, że samo „ochłodzenie relacji” nie wystarczy – potrzebne są konkretne dowody, np. zeznania świadków, dokumentacja medyczna lub interwencje służb.

Tylko jedno roszczenie – trzeba wybrać

Kluczową sprawą jest to, że dożywotnik nie może jednocześnie żądać zamiany na rentę i rozwiązania umowy. Są to dwa odrębne roszczenia i trzeba zdecydować, które z nich jest w danej sytuacji bardziej adekwatne. Zdarza się, że sąd sam ocenia, że całkowite rozwiązanie umowy byłoby zbyt daleko idące i zamiast tego zasądza rentę – dlatego warto dobrze przygotować pozew i wskazać wszystkie okoliczności sprawy.

Choć umowa dożywocia zapewnia szeroką ochronę dożywotnikowi, nie jest instytucją całkowicie zamkniętą. Gdy pojawia się trwały konflikt, brak opieki lub rażące naruszenia, możliwe jest wystąpienie do sądu o zamianę obowiązków na rentę albo o rozwiązanie umowy. W każdej z tych sytuacji kluczowe znaczenie ma dowodzenie faktycznego naruszenia warunków umowy.

To właśnie dlatego tak ważna jest dobrze skonstruowana umowa i szybka reakcja w razie problemów.

Sprawy karne

Sprawy rozwodowe

Sprawy rodzinne i alimenty

Obsługa prawna przedsiębiorców

Podział majątku

Dział spadku

Zasiedzenie nieruchomości

Zachowek

Wydziedziczenie

Zniesienie współwłasności

Polityka prywatności